στέλεχος

Στη φυτολογία σ. είναι συνώνυμο του βλαστού, που χρησιμοποιείται περισσότερο στην περίπτωση των ποωδών φυτών. Λέγεται και καυλός. Πρόκειται για το όργανο στήριξης στα ανώτερα φυτά. Πάνω σ’ αυτόν βρίσκονται γενικά διάφορα όργανα και κυρίως τα κλαδιά και τα φύλλα. Τα τελευταία παίρνουν το όνομα «φύλλα στελέχους» για να διακρίνονται από τα φύλλα των κλαδιών και τα παράρριζα. Τα φυτά, που φαίνεται ότι δεν έχουν σ., λέγονται άκαυλα. Στελεχοκαρπία είναι το φαινόμενο κατά το οποίο φυτά, όπως η κουτσουπιά (κερκίς η κερατονιοειδής), έχουν τους καρπούς τους κατά ομάδες, κατ’ ευθείαν πάνω στο βλαστό και στα χοντρά κλαδιά, χωρίς τη μεσολάβηση μικρότερων κλαδιών. Φωτογραφία ανθισμένου δέντρου στην οποία φαίνονται παραστατικά οι βλαστοί του, οι γνωστοί επιστημονικά με την ονομασία στελέχη. Στα στελέχη βρίσκονται γενικά διάφορα όργανα των φυτών.

* * *

το, ΝΜΑ και στέλεχος, ὁ, Α

βλαστός δέντρου ή φυτού («δρυὸς ἐν στελέχει», Πίνδ.)

νεοελλ.

1. το κύριο σώμα ενός πράγματος, ο κορμός του, σε αντιδιαστολή προς τα τμήματά του

2. το βασικό μέρος διπλότυπου βιβλίου αποδείξεων πληρωμών, εισιτηρίων, λαχείων κ.ά., το οποίο απομένει στον εκδότη

3. τεχνολ. α) ξύλινη ή μεταλλική ράβδος που αποτελεί λαβή εργαλείου ή μοχλό μηχανής ή άλλο μέρος της

β) (ειδικά) ο στειλεός, το στειλιάρι

4. στρατ. κάθε αξιωματικός, εκτός από τον διοικητή, ή υπαξιωματικός μιας στρατιωτικής μονάδας ή υπηρεσίας

5. ενεργό και σημαντικό μέλος πολιτικού κόμματος, οργάνωσης, υπηρεσίας ή επιχείρησης (α. «πολιτικό στέλεχος» β. «ηγετικό στέλεχος»)

6. ανατ. ο κύριος κορμός νεύρων ή αγγείων από τον οποίο αυτά διακλαδίζονται

7. (μικρβλ.) α) καθαρή καλλιέργεια ενός είδους μικροβίου που προέρχεται από έναν και μόνο αρχικό κλώνο, ο οποίος διαφέρει από τους άλλους τού ίδιου είδους σε ορισμένους φυσιολογικούς χαρακτήρες

β) σύνολο κυττάρων ή ιών που προέρχονται από τον ίδιο κλώνο και εμφανίζουν τα τυπικά χαρακτηριστικά τού αρχικού βακτηρίου ή ιού

8. ζωοτ. σχετικά ομογενές σύνολο ζώων τα οποία μπορούν να χαρακτηριστούν από ένα ορισμένο επίπεδο αποδόσεων

9. φρ. «κύτταρο στέλεχος»

(γενετ.) προγονικό κύτταρο το οποίο δίνει γένεση σε μια κυτταρική γενιά

αρχ.

1. η κορυφή ή η στεφάνη τής ρίζας δένδρου από την οποία αρχίζει ο βλαστός

2. κομμάτι ξύλου κομμένου από κορμό δέντρου

3. κοίλος κορμός δέντρου («εἰσδυόμενος εἰς τὰ στελέχη», Αριστοτ.)

4. μτφ. ανόητος και άξεστος άνθρωπος, κούτσουρο, στειλιάρι.

[ΕΤΥΜΟΛ. Η λ. στέλε-χος έχει σχηματιστεί από το θ. τών στελεά / στελεός, με εκφραστικό επίθημα -χος (πρβλ. σέλα-χος, τέμα-χος). Η αναγωγή τών τ. στη ρίζα *stel- τού στέλλω*, αν και τολμηρή, δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί (βλ. και λ. στελεά)].